Činjenica da nije uspostavljen bila je razlog i prekida pregovora o novom aranžmanu sa MMF-om vrijednom 750 miliona eura.
I dok jedni smatraju da je nužan, jer samo na taj način možemo efikasno spriječiti pranje novca i razne kriminalne aktivnosti, imati funkcionalan bankarski sektor, drugi su mišljenja da je suvišan i nepotreban, te da se njim ugrozilo čuvanje bankarske tajne.
Tako direktor Udruženja banaka BiH Berislav Kutle za BUKU kaže da je Centralna banka u potpunosti spremna za uspostavu Jedinstvenog bankarskog registra računa fizičkih lica, ali da politika koči njegovu uspostavu. “Isključivi krivac što još uvijek nemamo Jedinstveni bankarski registar računa fizičkih lica je politika. Ovo je postao politički problem i to problem političkih elita. Ostali koji ne podržavaju njegovu uspostavu zapravo i ne znaju u čemu je problem, samo potvrđuju, jer im je neko rekao „samo nemoj dirati, neka stoji tako“. A jedini pravi put i način jeste da imamo jedinstveni registar i da se podaci za svakog pojedinca u BiH povlače sa jednoga mjesta. Ako račun nije na jedinstvenom nivou on nije funkcionalan, jer svi klijenti, sva fizička lica, rade po cijelom prostoru BiH. Nadalje, jedino logično je da taj registar bude u Centralnoj banci, jer je tamo i centralni račun kredita. U entitetske registre koji već postoje ne treba dirati, oni nisu nikakva smetnja.“
Kutle takođe dodaje da jedinstveni registar računa fizičkih lica sa sobom nosi bezbjednost, sprečavanje pranja novca, ali i poslovanje po principima EU.
RESORNA MINISTARSTVA RAZLIČITO O REGISTRU
U Ministarstvu finansija Republike Srpske su drugačijeg mišljenja.
Ističu da su organi nadležni za uređenje ovog pitanja u Bosni I Hercegovini pravno uredili ovu oblast – uspostavili registre bankarskih računa fizičkih lica, koji je u Republici Srpskoj, uz Jedinstveni registar računa poslovnih subjekata, pri Agenciji za posredničke, informatičke i finansijske usluge (APIF).
Problem vide i u tome što Zakon o Centralnoj banci BiH (CBBiH) ne sadrži pravni osnov, tj. ne utvrđuje nadležnost, niti daje ovlašćenje Centralnoj banci BiH da uređuje ovo pitanje, a ističu i da tu nadležnost i ovlašćenje Centralna banka BiH ne može sama sebi da dodijeli.
“Nadležnosti i ovlašćenja CBBiH ograničene su na uspostavljanje i davanje podrške uspostavljanju platnih i obračunskih sistema. Zbog toga su potpuno nerazumni i nejasni upornost i energija koju naša monetarna vlast troši u pokušaju pribavljanja ovlašćenja za vršenje nemonetarnih zadataka i poslova, koji u svojoj naravi nisu prirodni poslovi bilo koje centralne banke, niti pomažu izvršavanju njenih zakonskih zadataka. U prilog navedenog govori i činjenica da je Evropska centralna banka više puta davala mišljenja u kojima je isticala da uspostavljanje Registra računa fizičkih lica nije zadatak Centralne banke, niti isto olakšava izvršavanje njenog zadatka, te da je cilj uspostavljanja ovakvog registra efikasnije pronalaženje bankarskih računa radi zaštite finansijskih interesa povjerilaca i bezbjednosti. Takođe, obaveza uspostavljanja registra bankarskih računa propisana je EU direktivom koja uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, što govori u prilog tome da se ne radi o oblasti koja uređuje monetarnu politiku i funkcije jedne centralne banke. To znači da CBBiH vodi račune platnih institucija tj. banaka otvorenih kod CBBiH i uključenih u platni sistem kojeg je ona uspostavila, za potrebe međubankarskih obračuna i poravnanja platnih transakcija u KM, ali ne i da uspostavi i vodi registar računa fizičkih lica (deponenata banke) otvorenih kod banaka, jer ti podaci čine poslovnu tajnu banke, kojom se može raspolagati samo na zakonom uređen način. Postupanjem suprotno zakonskim normama u pogledu poslovne tajne, banke bi se izložile sankcijama”, tvrde u Ministarstvu finansija Republike Srpske.
U Federalnom ministarstvu finansija takođe imaju problem sa tretiranjem bankarske tajne. Ipak ističu da nemaju nikakav problem sa uspostavom jedinstvenog registra računa fizičkih lica, ali žele da to bude regulisano zakonom.
S tim u vezi podsjećaju da je u drugom kvartalu 2019. godine, od Centralne banke BiH entitetskim ministarstvima financija dostavljen na mišljenje „Prijedlog odluke o Jedinstvenom registru računa fizičkih lica u Bosni i Hercegovini„, te da su u svom odgovoru jasno naznačili svoje mišljenje.
„Entitetski zakoni o bankama, koji su u potpunosti harmonizirani u oba entiteta, propisuju bankarsku tajnu – što se smatra, a šta ne bankarskom tajnom, kada je obavezno istu čuvati, a kada ne. Tako se bankarskom tajnom, između ostalog, smatraju podaci koji su poznati banci, a odnose se na lične podatke, finansijsko stanje i transakcije, kao i na vlasništvo ili poslovne veze fizičkih i pravnih osoba, klijenata te ili druge banke, kao i podaci o stanju i prometu na pojedinačnim računima fizičkih i pravnih osoba otvorenih u banci. Stoga je Ministarstvo finansija FBiH tada, a i danas bilo mišljenja da uspostava Jedinstvenog registra računa fizičkih osoba, te prikupljanje informacija i podataka u registar, obaveza dostavljanja podataka od strane banke, ovlaštenja za davanje i korištenje podataka, kao i odgovornosti banaka koje dostavljaju podatke i institucije koja upravljaju registrom, bi morala biti propisana zakonom, a ne odlukom kako je predloženo“, ističu u ovoj instituciji, a u svom mišljenju dostavljenom Centralnoj banci BiH, naveli su i da bi zakonom morali biti propisani i organi i tijela koja mogu imati pristup podacima, uz postojanje pojedinačne pravne osnove za svaki pojedini zahtjev za informacijama vezanim za račune fizičkih osoba, dok se podzakonskim aktom mogu uređivati vrste računa u registru, oznake, način dostavljanja podataka, kao i vrste izvještaja.
Šest mjeseci nakon dostavljanja Mišljenja Centralnoj banci BiH, Federalno ministarstvo financija uputilo je i dopis u kojem su tražili informaciju da li Centralna banka BiH vrši aktivnosti na predlaganju pravnog okvira za uspostavu Jedinstvenog registra računa fizičkih osoba u Bosni i Hercegovini, i kakav je stav Centralne banke u vezi s budućim funkcioniranjem Jedinstvenog registra računa fizičkih osoba uvažavajući obaveze iz navedenog Akcijskog plana i činjenicu da je Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o unutrašnjem platnom prometu RS tada već bio stupio na snagu.
„Iako smo tražili žurnu informaciju, od Centralne banke BiH nikada nismo dobili odgovor“, ističu u Ministarstvu finansija FBiH, dodajući da sve ovo ne znači da se ne može i nakon uspostave entitetskih registara računa fizičkih osoba uspostaviti jedinstvena platforma računa fizičkih osoba u Centralnoj banci BiH, ali to mora biti regulisano zakonom.
KOME SE DOSTAVLJAJU PODACI IZ ENTITETSKIH REGISTARA
Za sada registri računa fizičkih lica postoje na nivou entiteta.
I dok u Republici Srpskoj Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge (APIF) uspostavlja i vodi Registar računa fizičkih lica, u Federaciji BiH to isto radi Finansijsko-informatička agencija (FIA).
Kako za BUKU pojašnjava direktor FIA-e, Esad Mahmutović, registar podrazumijeva objedinjene podatake fizičkih lica iz banaka sa sjedištem u Federaciji, filijala banaka iz Republike Srpske i Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine koje imaju dozvolu Agencije za bankarstvo Federacije Bosne i Hercegovine, ali i drugih subjekata koji obavljaju poslove unutrašnjeg platnog prometa za ovlaštene organizacije u skladu sa zakonom.
Na pitanje kome sve FIA može dostaviti podatke iz registra, Mahmutović kaže: “FIA može, na osnovu podnesenog zahtjeva u pisanoj formi ili elektronskom obliku, podatke iz Registra dostaviti, odnosno omogućiti pristup tim podacima nadležnim sudovima, ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove, organu nadležnom za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije, organu nadležnom za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorističkih aktivnosti, u skladu s propisima, za potrebe Porezne uprave Federacije Bosne i Hercegovine i drugog kontrolnog organa, u skladu s propisima kojima se uređuju poslovi iz njihove nadležnosti, za potrebe advokata radi poduzimanja pravnih radnji u cilju pružanja pravne pomoći zastupanja fizičkih i pravnih lica u ostvarivanju njihovih potraživanja, uz priloženu punomoć stranke, u vezi s postupkom izvršenja ili osiguranja na imovini imaoca računa, na osnovu zahtjeva suda, drugog nadležnog organa ili ovlaštenog lica koje, u skladu sa posebnim zakonom, ima pravni interes za prinudno ostvarenje potraživanja u tom postupku”.
ZBOG SVEGA TRPE GRAĐANI
Primjer jedinstvenog registra fizičkih lica je primjer kako u Bosni i Hercegovini imaju sudbinu mnoga bitna ekonomska pitanja- postanu previše bitne tehničke pojedinosti, a ne suštinske, onda to postaje isključivo političko pitanje i to najviše zbog dnevno političke svrhe, smatra ekonomista Faruk Hadžić.
“Ti registri već postoje i ovdje bi se, prema onome što tvrde i iz Centralne banke, ali i MMF-a, na jednom mjestu, u ovom slučaju na državnom nivou, vodila evidencija. Zastoji i svađe na takvim tehničkim pitanjima, prenose se onda i na ostala mnogo bitnija pitanja, što dovodi do međusobnih blokada i svađa, gdje najviše trpe građani. U konačnici imamo masovno iseljavanje, izostanak investicija i otvaranja radnih mjesta i opštu ekonomsku stagnaciju. Na kraju se u stvari bespotrebno gubi vrijeme, jer kada nestane novca i kada gladni građani pokucaju na vrata političarima, doći će do ekspresnog dogovora i podizanja novih kredita”, zaključuje Hadžić.
Izvor: www.6yka.com